Yıkım kararının hukuki dayanağı
Yıkım yetkisinin kullanılmasında en önemli husus, yıkım kararının kimler tarafından ve nasıl verileceğidir. İdarenin vereceği yıkım kararı kanuni ve idare mahkemelerinde itiraz edilebilir nitelikte olmalıdır.
Yıkım kararı hazırlık işlemleri
Öncelikle yıkım kararını yetkili merci veya birimler vermelidir. Yıkım kararını vermeye yetkili birimler ise; hukuka aykırı yapıyı tespit eden, tespit ettiği aykırılığı ilgiliye tebliğ eden ve ilgili tarafından gerekli düzenlemeler yapılmaması halinde yıkım kararını veren ve uygulayan mercilerdir. Uygulamada yıkım kararını söz konusu aykırılığın tespitini yapan belediyeler vermektedir.
Yıkım kararı verilmesinden önce yetkili merci yani belediye tarafından, hukuka aykırı yapının tespiti halinde, yapı tatil tutanağı düzenlenmesi, yapının mühürlenmesi ve ruhsata aykırı kısımların veya bütünün aykırılığının düzeltilmesi için ilgiliye süre verilmesi gerekmektedir. Açıklanan işlemler yetkili merciler tarafından yerine getirilmeden yıkım kararı verilmesi halinde yıkım kararının iptali gerekmektedir.
Yetkili merci tarafından yapılması gereken işlemler, Danıştay içtihatları ışığında incelendiğinde yıkım kararı öncesi aşamaların nasıl olacağı ve yapı tatil tutanağının nasıl düzenleneceği söyle anlatılmıştır;
1- Ruhsata uygun hale getirilmesi mümkün olan yapılar için, ruhsata uygun hale getirilmesi, ruhsata uygun hale getirilmemesi halide yıkım kararı ve idari para cezası verileceğinin ihtar edilmiş olması ve ruhsata aykırılıkların tam olarak neler olduğunu açıklıkla ifade edilmesi gerekmektedir.
2- Yapı tatil tutanağı yapı üzerine asılması ve bir örneğinin de bağlı olunan muhtarlığa bırakıldığına dair bilgiler de yapı tatil tutanağı üzerinde bulunmalıdır. Yetkili merci tarafından düzenlenen yapı tatil tutanağında ayrıca mülk sahibinin imzası bulunmasına gerek yoktur.
3- Ruhsata aykırılığın düzeltilmesi için mülk sahibine en çok bir aylık süre verilmesi gerekir. (Danıştay kararlarına göre bir aydan daha az süre verilmesi de hukuka uygun olduğu kararlar da bulunmaktadır.)
4- Yukarıda belirtilen şartlara uyularak yapılan bildirimlere karşın mülk sahibi tarafından yapı, ruhsata uygun hale getirilmemesi halinde yıkım kararı verilebilir.
Ayrıca Danıştay içtihatlarına göre Yapı Tatil Tutanağında eksiklik olması halinde, Yapı Tatil Tutanağı Durum Tespit Raporu olarak kabul edilmiş olup, buna bağlı olarak tesis edilen yıkım, elektrik ve su hizmetlerinden mahrum bırakma gibi işlemleri de nedensiz olduğu gerekçesi ile iptal etmiştir.
“Yapı tatil tutanağı, 3194 sayılı İmar Kanunu’ nun 32. maddesi uyarınca düzenlenen ve bir yapının ruhsatsız ya da ruhsat ve eklerine aykırı olarak yapıldığını tespit eden, düzenlendiği tarihten itibaren en çok bir ay içinde yapının ruhsata uygun hale getirilerek veya ruhsat alınarak yapının imar mevzuatına uygun hale getirilmesini sağlayan idari davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi zorunlu işlemdir” demiştir42. Ancak Danıştay, yapı tatil tutanağında bulunması zorunlu olan unsurların, örneğin ruhsatsız yapıldığı belirtilen yapının mühürlenerek derhal durdurulduğuna, yapı tatil tutanağının yapı yerine asıldığına ve yapının durdurulduğuna dair tutanağın bir örneğinin muhtara bırakıldığına ayrıca davacıya ruhsatsız imalatın ruhsata uygun hale getirilmesi için en çok bir aya kadar süre verildiğine dair tespitlerin yapılmaması halinde, düzenlenen evrakı yapı tatil tutanağı olarak değil, “durum tespit raporu” olarak kabul etmekte; buna bağlı olarak tesis edilen yıkım, elektrik ve su hizmetlerinden mahrum bırakma gibi işlemleri de nedensiz olduğu gerekçesi ile iptale konu etmektedir.
Yıkım Kararının Verilmesi
Yıkım kararının verilebilmesinin dayanağı, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 32. Maddesidir ve bu madde ; ‘’ Bu Kanun hükümlerine göre ruhsat alınmadan yapılabilecek yapılar hariç; ruhsat alınmadan yapıya başlandığı veya ruhsat ve eklerine aykırı yapı yapıldığı ilgili idarece tespiti, fenni mesulce tespiti ve ihbarı veya herhangi bir şekilde bu duruma muttali olunması üzerine, belediye veya valiliklerce o andaki inşaat durumu tespit edilir. Yapı mühürlenerek inşaat derhal durdurulur .Durdurma, yapı tatil zaptının yapı yerine aşılmasıyla yapı sahibine tebliğ edilmiş sayılır. Bu tebligatın bir nüshası da muhtara bırakılır. Bu tarihten itibaren en çok bir ay içinde yapı sahibi, yapısını ruhsata uygun hale getirerek veya ruhsat alarak, belediyeden veya valilikten mühürün kaldırılmasını ister. Ruhsata aykırılık olan yapıda, bu aykırılığın giderilmiş olduğu veya ruhsat alındığı ve yapının bu ruhsata uygunluğu, inceleme sonunda anlaşılırsa, mühür, belediye veya valilikçe kaldırılır ve inşaatın devamına izin verilir. Aksi takdirde, ruhsat iptal edilir, ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapılan bina, belediye encümeni veya il idare kurulu kararını müteakip, belediye veya valilikçe yıktırılır ve masrafı yapı sahibinden tahsil edilir.’’ şeklinde düzenlenmiştir.
Anılan kanuna göre, ruhsata uygun olmayan yapının ruhsata bağlanması veya ruhsata uygun hale getirilmesi için verilen süre içerisinde uygun hale getirilmemesi halinde, belediye encümeni tarafından yıkım kararı verilir.
Söz konusu yıkım kararının hukuka uygun olması için;
1- Yetkili merci tarafından mülk sahibine verilmiş olan süre bitmiş olmalı
2- Yıkım kararının yetkili mercilerce verilmiş olması
3- Yapının hangi kısmının ne şekilde ruhsata aykırı olduğunun detaylıca anlatılmış olması ve neden ruhsata aykırı olduğunun açıklanmış olması
4- Yıkım kararının mülk saihibi ile ilgili olması gerekmektedir.
İmar Barışından faydalanan yapılara ilişkin yıkım kararı alınması
Bilindiği üzere 31 Aralık 2017 tarihinden önce ruhsatsız veya ruhsat eklerine aykırı yapılmış kırsal ve kentsel alanlardaki tüm yapılar İmar
Barışı kapsamındadır.
İmar barışından faydalanarak Yapı Kayıt Belgesi alan ve ruhsata aykırı mülklerini ruhsata uygun hale getiren mülk sahiplerine de yıkım kararları geldiğini bilmekteyiz. 31 Aralık 2017 tarhinden sonra ruhsata uygun olmayan şekilde inşa edilen yapılar için Yapı Kayıt Belgesi alınamamakla birlikte, Yapı Kayıt Belgesi ücretinin ödenmesi halinde bu yapıların da Yapı Kayıt Belgesini uygulamad alabildiğini de görmekteyiz. Yapı Tatil Tutanağı düzenlenmesi sonrasında mülk sahipleri tarafından Yapı Kayıt Belgesi alınarak ruhsata uygun hale getirilen yapılar için de halihazırda Yıkım Kararı verilmektedir ve yetkili mercilerce yapılan işlem, hukuka aykırıdır. Yapı Kayıt Belgesi olduğu halde yıkım kararı verilmesi halinde itiraz ve iptal davası açılmalıdır.
Yıkım Kararına Karşı İtiraz ve Dava Yolu
Hem hazırlık hem de kararın verilmesi aşamasında, belirtilen şartların yetkili mercilerce sağlanmaması durumunda öncelikle gerekli işlemleri yapan ve kararı veren idareye başvuruda bulunarak hukuka aykırı işlemin düzeltilmesi talep edilebilir. Yapılan talebe olumsuz yanıt verilmesi veya 60 gün boyunca herhangi bir yanıt verilmemesi durumunda ise idare mahkemelerinde iptal davası açılarak, hukuka aykırı olarak gerçekleştirilen işlemin denetlenmesi ve hukuka aykırılığın ortadan kaldırılması sağlanabilir.
